Je staat er misschien niet bij stil, maar kijk eens goed om je heen. Op het station, in het park, langs de snelweg... als je goed kijkt, tref je enorm veel zwerfafval. Blikjes energy, zakken chips, pakjes sigaretten, McDonald’s verpakkingen... zomaar een verzameling die ikzelf aantrof tijdens een prikactie in een park in Apeldoorn. Nog maar te zwijgen over de condoomverpakking, wietzakjes, bierblikken en drugsnaalden. Een behoorlijke plastic soup, maar dan op land.
In anderhalf uur tijd haalden we met circa 10 prikkers evenzoveel volle zakken aan rotzooi uit de struiken. Wie dat doen? Je kunt vermoeden dat de hangjongeren hier aandeel in hebben, maar vaak genoeg zie ik volwassenen evenzo goed hun pakje sigaretten van zich afgooien of hun Snicker-omhulsel gemakzuchtig uit hun handen laten vallen. Gelukkig reageerden veel mensen positief op de actie. We kregen veel lof, respect en begrip.
Goed voorbeeld doet goed volgen, toch?
Anderen klaagden over het idee dat het niet onze taak is. Dat we ons moesten focussen op de vervuilers, omdat we ze anders niet stimuleren om hun eigen troep op te ruimen. Ik ben het daar deels mee eens. De mensen die dit doen staan met hun bewustzijn lijnrecht tegenover dat van ons. Gedragsverandering verander je niet radicaal bij die groep en confrontaties leiden niet per definitie tot oplossingen. Goed voorbeeld doet goed volgen. Dat is het vertrekpunt. Uiteindelijk is het de taak van ons allemaal om onze omgeving schoon te houden. Dat is niet alleen goed voor ons milieu en moeder Natuur, maar ook goed voor het gevoel van veiligheid. Een vies park of een vieze wijk wordt snel geassocieerd met asociaal en onveilig. Wellicht niet terecht, maar zo werkt ons brein nu eenmaal.
Een probleem van alledag
Aan de andere kant: het probleem ligt letterlijk naast de speeltoestellen, picknickbanken en in de struiken eromheen. De lokale overheid kan er niet continu tegenaan blijven harken. Een helpende hand is dus geboden. En met een man of tien in een heerlijke lentezonnetje is geen straf. Sterker nog: het dient een hoger doel en het is nog eens heel sociaal. Neemt niet weg dat we hier tegelijk aan een stukje bewustwording te doen hebben. En laten we eerlijk zijn: dit is een probleem dat zich elke generatie herhaalt. Ook ik zie met hoge regelmaat dat mensen genoeg dingen van zich afgooien.
Het probleem plastic soup
Dan naar het probleem. De plastic soup die wij op kleine schaal hebben aangetroffen is mondiaal een immens probleem. Plastic breekt niet tot nauwelijks af. Het blijft dus altijd ergens rondzwerven. Plastic kan wel uit elkaar. Maar dan nog blijft het in delen nagenoeg onafgebroken liggen in de struiken, langs de weg en in vijvers.
Trekken we het probleem wereldwijd dan praten we al snel over miljoenen tonnen aan plastic in zeeën en oceanen. En ook daar ontbindt plastic niet tot nauwelijks met als gevolg dat dit plastic en deeltjes daarvan tussen het voedsel van dieren belandt en opgegeten wordt. Een schokkend voorbeeld was onlangs deze aangespoelde walvis die maar liefst 29 kilo aan plastic in zijn maag had. Het dier werd vervolgens ziek en strandde. Letterlijk.
Wat is jouw rol in de plastic soup?
Dat delen plastic tussen het voedsel belanden, geeft ook nog een ander probleem dan alleen het dierenwelzijn. Veel plastic bevat ook giftige stoffen. Deze stoffen mengen zich weer in wateren waar dit plastic zich in voortbeweegt. Die spullen belanden in het water omdat vooral industrieën maar ook scheepvaart het plastic dumpt in wateren. Je zou kunnen denken: “wat belachelijk, zeg!” Maar de indirecte reden van hun gedrag is jouw eigen gedrag. Jij wilt spullen.
Op een één of andere manier word je daartoe aangezet (economie, politiek) of gestimuleerd (FOMO-marketing). Die wens wordt door de producenten gekoesterd. Maar omdat jij die spullen wilt en vooral zo goedkoop mogelijk, besparen bedrijven op duurzame processen die gericht zijn op mensenrechten en milieu. Dumpen is dus een goedkope oplossing. Hier begint de footprint van jouw product bij de Action, Xenos en andere dumpzaken.
Giftige stoffen
Plastic soup dus. Plastic troep in rivieren, zeeën en oceanen. Grote stukken en kleine deeltjes. Met nog een probleem naast dierenwelzijn. Het plastic dat wordt geproduceerd bestaat nou niet bepaald uit een gezonde samenstelling. Dankzij chemische processen met giftigste stoffen ontstaan producten die we als consument gebruiken. Denk simpelweg aan de productie van een petfles. Of een plastic kommetje. Of de verpakking van een Twix.
Deze giftige stoffen belanden in zijn geheel of in deeltjes in de wateren. Zeedieren zien dit plastic aan voor voedsel en consumeren daarmee dus ook de giftige stoffen. Aangezien wij nog altijd massaal vis en andere zeedieren consumeren, dringt het gif ook binnen in onze voedselketens. De echte gevolgen hiervan zijn nog niet bekend. Dat plastic soup is toch een dingetje om rekening mee te houden als we voedsel van de zee willen consumeren.
De feiten op een rij
Maar liefst 80% van al het plastic afval in oceanen wordt geloosd door de industrie en door mensen op het land. Dit afval belandt in de zee of in oceanen via rivieren, kanalen en havens. Daarnaast zijn schepen, de visserij en de off-shore industrie belangrijke veroorzakers van de vervuiling, maar vergeleken met het landaandeel is dit ‘maar’ 20% (bron: plasticsoupfoundation). Dat is nogal wat.
Voor het blad Science rekenden wetenschappers uit dat er ieder jaar wereldwijd 275 miljoen ton plastic afval wordt gegenereerd. Daarvan zou met het meest gunstigste scenario 4,8 miljoen ton plastic in de oceanen belanden, in het slechtste geval gaat het om 12,7 miljoen ton. Omgerekend bijna 35 miljoen kilo per dag. Hallo! 35 miljoen kilo!
Nog meer plastic soup-feiten
Nog zo’n plastic soup feitje? Oké, we doen er nog één. Op basis van de nieuwe metingen hebben wetenschappers onlangs ontdekt dat er in de Great Pacific Garbage Patch (Stille Oceaan) ruim 80.000 ton aan plastic rond drijft. De wetenschappers proberen een voorstelling van dit probleem te realiseren door te stellen dat deze hoeveelheid troep net zoveel is als het gewicht van 500 Boeing 747’s. (bron: Nature Scientific Reports).
De Great Pacific Garbage Patch (GPGP) wordt ook wel een plastic eiland genoemd. Dit eiland ligt tussen Hawaï en Californië en is drie keer de grootte van Frankrijk. Per vierkante kilometer drijft daar minstens 1 kilo afval in het water, maar soms wel meer dan 100 kilo. Dat doet onze consumptie dus met onze mooie aarde.
Wat kan jij doen aan de plastic soup?
Het geeft je als individu ongetwijfeld een heel machteloos gevoel. De plastic soup is al een feit en het allemaal even opruimen is niet zomaar even gebeurd. Maar als je helemaal niets doet, verandert er ook niets. Een paar ideeën:
1) Ruim altijd je eigen spullen goed op
Het klinkt natuurlijk ontzettend simpel, maar scheid je afval goed. En gooi vervolgens je spullen ook op de juiste manier weg. Laat propjes niet slingeren, check of het plastic afval goed in de afvalbakken terecht komt en breng lege flessen netjes retour. Die is niet heel moeilijk.
2) Geef spullen een tweede leven
Spullen die jij niet nodig hebt, zijn niet per definitie stuk of lelijk. Vaak zijn andere mensen heel blij met jouw spullen. Soms vanwege budgettaire redenen, maar ook omdat steeds meer mensen bewuster omgaan met spullen in verband met het milieu. Breng je spullen dus naar de kringloop, verkoop het via Marktplaats, biedt het aan via het prikbord bij de supermarkt of vraag je Facebook-vrienden of ze de spullen willen hebben.
3) Koop minder spullen
Laten we eerlijk zijn. Veel spullen die je in huis hebt staan, heb je eigenlijk niet nodig. Of niet extra. Als ik even naar mijzelf kijk, stonden er bij ons thuis vier laptops. En dan hadden de kinderen er zelf ook nog allebei één. Zes laptops in één huishouden. Waarom? Twee laptops komen via onze werkgevers. Twee laptops van onszelf werden daardoor minder tot niet gebruikt. Inmiddels zijn de laptops wel weer in gebruikt bij vrienden die er om verlegen zaten. Punt 2 dus.
Maar dit soort dingen doen ons wel realiseren: waar zijn we in vredesnaam mee bezig? Zeker als je door werk en lifestyle meer en meer gaat inzien wat je werkelijke footprint is. Consuminderen dus!
4) Vermijd het gebruik van plastic
Door geen plastic meer te gebruiken of zoveel mogelijk te vermijden, word je vanzelf bewuster van dit verwoestend stukje materiaal. Veel plastic noem ik al generaliserend troep. En als ik iets niet wil, is het troep. Als ik boodschappen doe, probeer ik zoveel mogelijk recyclebare tasjes mee te nemen of mijn rugzak. Daar kunnen mijn boodschappen in. Meestal koop ik niet heel veel, zo dat het allemaal in mijn tas past en ik ook niet meer koop dat nodig is. Dat besef heb ik dus ook met voedsel. Verspillen is geen optie.
Verder probeer ik ook het gebruik van ballonnen te mijden en gebruik ik graag een hergebruik fles van Retulp voor mijn kop koffie onderweg, zodat een take away beker niet nodig is. Zodra dat meer en meer een gewoonte wordt, dan ontstaat er vanzelf bewustwording en vervolgens een duurzame levensstijl. Start dus met kleine dingetjes waar je je ook nog eens prettig bij voelt.
5. Vraag je af of je echt iets nodig hebt
Dit punt lijkt op punt 3. Alleen dit punt dien je jezelf continu af te vragen op het moment dat je een product neigt te kopen. Heb ik dit echt nodig? Zo vaak kom ik zelf in aanraking met leuke gadgets, shirts, apparaten enz. En zodra ik geld heb, wordt de verleiding voor aanschaf steeds groter. Dan stel ik mij die essentiële vraag. Erg vaak is het antwoord dan "nee, dat heb ik inderdaad niet nodig!" Ik realiseer me dan dat ik een product een paar keer ga gebruiken en het daarna als troep wordt opgeborgen in de la. Of dat het ongetwijfeld snel kapot is, zodat het op de berg met afval kan.
En zoals gezegd: door te consuminderen belasten we niet alleen onze afvalberg, maar reduceren we ook de vraag naar producten. Zodra die vraagt remt, stagneert ook de productie en reduceert dat ook het storten van afval in rivieren, zeeën en oceanen. Kortom: jij kan een hele keten doorbreken. En weet dat jij daar vandaag de dag niet meer de enige bent? Er is ook een oceaan aan het ontstaan die zich vult met groene duurzame druppels zoals jij.
Meer weten over de plastic soup? Kijk dan eens op de website van de Plastic Soup Foundation of support dit Nederlandse opruim-initiatief van The Ocean Cleanup. Of lees mijn andere blogs die onder meer gaan over consuminderen:
